Helga van Leur: Werk in het weer

In dit onderdeel van Meteonet willen we verschillende aspecten van het werkzaam zijn in het weer belichten. Niet alleen de bekende weermannen of weervrouwen maar ook de onbekende zal voor het voetlicht treden. Wat voor beroepen zijn er in de weerkunde te vinden? Wat doet een mediameteoroloog? Hoe wordt een weerwaarneming gemaakt? Allemaal vragen waar u de komende tijd antwoord op zal krijgen. We zijn op het moment in onderhandeling om met verscheidene mensen een afspraak te maken. We houden graag nog even geheim met wie.

De spits in dit onderdeel werd afgebeten door Nederlands bekendste weervrouw. Wij spraken met...Helga van Leur, weerpresentatrice bij RTL4 en RTL5....

Begin februari trokken we er op uit en volgens afspraak ontmoetten wij haar in de studio's van RTL4 in Hilversum. We kwamen meer te weten over haar werk bij de omroep en ook leerden we haar een beetje kennen. Boven in haar eigen kantoor, die ze o.m maar hoofdzakelijk met goede collega Peter Timofeeff deelt, werden we rondgeleid. Beneden in studio 4 kregen we de gelegenheid de opnames bij te wonen.

Jij bent afgestudeerd meteorologe nemen we aan. Wanneer raakte je geïnteresseerd in dit vak en hoe rolde je er eigenlijk in?
Helga van Leur: Ik denk dat dat op de HAVO moet zijn geweest. Ik was gek op aardrijkskunde, vond het altijd bijster interessant om te weten hoe het allemaal met de aarde zit. Van hieruit, ik weet echt niet meer precies wanneer, ben ik gefascineerd geraakt in het weer. Ik heb daarna de VWO gedaan en uiteindelijk in Wageningen op de Landbouw Universiteit een studie in de meteorologie begonnen (officieel: bodem, water en atmosfeer).

Wat vind je nou zo mooi aan het weer en het vak in het algemeen?
Helga van Leur: Tja...op verschillende manieren. Als je het weer in het algemeen neemt: het is erg afwisselend, je weet nooit exact hoe het gaat worden. Dat vind ik behalve boeiend ook een enorme uitdaging, iedere dag weer. Wat betreft mijn vak als presentatrice bij RTL 5, het contact dat je met mensen hebt, ten eerste in de studio maar ook indirekt als mensen je bellen of via email opmerkingen of vragen hebben. Ik communiceer graag met mensen. En ik vind het erg leuk om mensen iets uit te leggen.

Nu presenteer je al een tijdje het weer op RTL5 en nu ook op RTL4. Hoe ben je hier terechtgekomen?
Helga van Leur: Dat liep eigenlijk heel raar. Ik was in dienst van Meteo Consult en werd geschikt bevonden voor de radio. Ik heb eerst een tijdje het weer op o.a. Sky Radio mogen doen. Erg leuk overigens. Vanwege mijn nogal Rotterdamse accent (ja..dat hoor je soms nog, als ik oververhit raak...) en voor een goed stemgebruik heb ik logopedielessen gevolgd. Degene die me les gaf heeft me daar heel goed mee geholpen. Peter Timofeeff zat toen overigens al bij RTL5 (begin 1997). Toen was Weer en Verkeer nog maar 5 dagen per week op de buis. Na enkele maanden wilde ze 7 dagen per week een weerbericht hebben en moest iemand bijspringen als presentator. Peter stuurde een lijstje met potentiële kandidaten, waar achteraf bleek dat ook mijn naam erop stond. Het idee om het eens door een vrouw te laten doen beviel ergens wel en ik werd uitgenodigd voor een screentest. RTL was enthousiast en ik mocht blijven.

Heb je verder een cursus moeten volgen?
Helga van Leur: Eigenlijk niet echt, nee. Wel heb ik tweemaal een presentatietraining gevolgd van een dag. Dat heb ik als erg positief ervaren. Ze zijn er erg kritisch en je leert er enorm van. Verder moet je altijd kritisch op jezelf kunnen zijn en aan jezelf blijven werken.

Je doet het overigens uitstekend, ook als we verschillende mensen in het land horen. Vooral de rustige en soepele handbewegingen die je maakt en de rust die je toch ergens uitstraalt terwijl je het toch heel fris brengt. Moet je daar veel moeite voor doen? Leer je een verhaal uit je hoofd?
Helga van Leur: Dank je jongens. Nu ophouden hoor, jullie maken me aan het blozen. Ik leer niets uit het hoofd. Het verhaal verzin ik ter plekke, geloof het of niet. Ik maak dus geen gebruik van de Autocue (apparaat dat voorop de camera de tekst laat zien die nieuwslezers gebruiken). Dat doet trouwens niemand van de weermensen bij RTL. Er zijn misschien enkele steekwoorden die je je van te voren probeert in te prenten, maar eigenlijk komt het verhaal tijdens de opnamen er ter plekke rechtstreeks uit. Ook tijdens de live-uitzending rond 19.20 uur na Vijf in't land. Ik denk dat mijn enthousiasme voor het vak me daarbij heel goed helpt.
Je moet je wel heel goed kunnen concentreren op wat je zegt, hoe je het brengt, of het logisch is, of je goed op je plaats staat, of je op tijd bent, etc. Je bereidt veel meer voor dan je uiteindelijk in een uitzending gebruikt. Uiteraard verspreek ik me geregeld, maar daar baal ik zelf veel meer van dan de kijker kan zien of horen. Als het eruit kan worden geknipt dan doen ze dat. Helemaal overdoen gebeurt vrijwel nooit. Het is niet leuk om de mensen achter de schermen te lang met je bezig te laten zijn.

Heb je een weerman of weervrouw die je als voorbeeld hebt gebruikt?
Helga van Leur: Nee. Iedere weerman of weervrouw heeft zijn eigen stijl. Ik probeer bij iedereen de goede eigenschappen mee te nemen en vooral (net als bij mezelf) van de fouten te leren. Uiteindelijk komt daaruit mijn eigen stijl rollen. Reken maar dat je je blijft ontwikkelen in dat opzicht. Maar het moet ook bij je leeftijd passen. Misschien leer ik ooit nog de rust te hebben die John Bernard heeft.

Worden jullie ook in de toekomst uitgewisseld bij RTL4 en 5?
Helga van Leur: Zoals de zaken er nu voorstaan zit het als volgt: Peter Timofeeff bij RTL5 en John Bernard bij RTL 4 zijn de vaste weermannen. Reinier van den Berg en ik wisselen om de beurt van plek op RTL4 en 5. Margot Ribberink zal in principe vooral de gelederen van RTL5 versterken. Het wisselen is wel even wennen, althans nu in het begin. De tijden van opnemen en uitzenden liggen bij 4 en 5 anders en ook de apparatuur en werkwijze in onze weerkamers is verschillend. Het lijkt of je alleen maar voor de televisie je verhaal houdt van een paar minuten maar daar gaat een volle werkdag aan vooraf ! Vergis je niet... het lijkt zo makkelijk, maar de weercomputer leren gebruiken is geen gemakkelijke opgave. Zeker als je gewend bent RTL4 te doen en dat bij 5 ineens met de computer die de animaties maakt moet leren omgaan. Maar over een paar maanden is iedereen weer aan de situatie gewend.

Hoe ziet jouw dag er eigenlijk uit als je presenteren moet?
Helga van Leur: Om 11.00 uur 's morgens vertrek ik van huis en kom ik rond 12.00 uur aan bij ons studiocomplex in Hilversum. Onderweg luister ik via de radio altijd even wat weerpraatjes af, niet om na te apen maar alleen om even alvast wat voorinformatie te hebben. En het is leuk om te horen hoe je collega's het doen. Vooral bij Jan Versteegt ben ik gelijk goed op de hoogte van het weer. Wat kan die lekker keuvelen! Als ik aankom op mijn kantoor - 2 deuren naast het kantoor van John - gaan de computers aan en zet ik eerst een grote pot thee. Dan bekijk ik de kaarten van ECMWF, Bracknell en de actuele gegevens. Na het mijzelf inwerken in het weer maak ik de animaties voor de presentatie klaar. Constant met mijn neus op het scherm zitten doe ik niet aangezien er altijd wel een aantal mensen tussendoor binnenkomen. Ik noem dat duidelijk een gezonde afleiding want zoals je weet hou ik ook van veel contact met de mensen om me heen. Dat maakt het werk nou zo leuk!
Als ik klaar ben met de voorbereidingen, meestal rond 16.00 uur, dan moet ik naar de make-up. Aan vrouwen in het algemeen moeten ze altijd van alles doen. Mannen zijn in vijf minuten klaar. Met vrouwen zijn ze soms een uur bezig (en dat schijnt niet aan mij te liggen!). Ikzelf hou niet zo van dat getut maar ja... dat hoort erbij hè?
Om ca. 17.15 uur ga ik de studio in. We nemen dan de verkeersinformatie van maximaal 2 minuten op, daarna de update van 30 seconden voor rond de klok van 22 uur, vervolgens een coming-up van 15 seconden over wat de kijker na de reclame voorgeschoteld krijgt en dan uiteindelijk nemen we het praatje op voor later op de avond (meestal 3-4 minuten). Daarna ga ik of eten in het bedrijfsrestaurant met een aantal van mijn collega's of ik neem brood mee en peuzel dat op mijn kantoortje op. Ik lees dan even mijn emails door en surf ik soms wat op het Internet.... en dan heel vaak even naar De Weercourant.

Om 19.10 moet ik in de studio zijn om de live-uitzending van 19.21 uur te doen. We beginnen dan in ons 'kantoortje'. Daar direkt naast hangt een gordijn met een blauwe of groene kleur waar we na onze inleiding naar toe lopen. Op dat scherm worden in de regiekamer de weerkaarten en foto's geprojecteerd. Die kunnen wij in de studio zelf niet zien. Links en rechts van mij staan twee dwars opgestelde monitoren, waarop ik dan kan zien wat de kijker thuis ook ziet. Zo weet ik tenminste waar ik met mijn handen naar toe moet.
Na de uitzending van half acht, die ook opgenomen en gebruikt wordt voor half negen, ga ik langs de make-up om mijn smeerseltjes te laten verwijderen en trek ik heerlijk weer mijn eigen kloffie aan. Spijkerbroek, koltrui, heerlijk. Dan ga ik boven de boel opruimen, papier in de faxen en printers bijvullen, apparaten uitzetten en rond de klok van acht lekker naar huis.

Hoe zit dat met die bewegende beelden, die animaties. Hoe maak je die?
Helga van Leur: We hebben een werkstation waar alle gegevens als aparte items in terechtkomen. Als bronmodel maken we gebruik van ECMWF. Ik zet dan een basiskaart van Europa op, dus een kale groene kaart met het reliëf erop. Daaroverheen kan ik dan naar voorkeur de verschillende lagen gaan opzetten. Isobaren, neerslagprognoses, temperatuurzones, een satellietfoto enz. Bij de isobarenanimatie teken ik op 3 tijdstippen fronten, druksystemen en pijlen in. De computer berekent dan de positie van de ingetekende dingen op de tussenliggende tijdstippen van de modeluitvoer, zodat de animatie uiteindelijk een vloeiend geheel wordt. Ik begin meestal met de 12.00 UTC kaart van dezelfde dag. De animatie loopt dan vaak tot 12.00 uur twee dagen later. Als ik gebruik maak van neerslagprognoses kan ik wat smokkelen met de beginwaarden, afhankelijk van de te verwachten weersituatie. Ik kan bijv. de regentekening (die groene vlekken) laten beginnen bij 0.5 of pas bij 1 mm. Omdat het namelijk een computerberekening is, kan je daardoor iets laten zien wat dichter bij de actualiteit ligt. Ik stuur zelf de uiteindelijke animatie of gemaakte weerkaarten naar de centrale computer die beneden in de studio staat. Boven heb ik naast mijn werkstation een monitor van die centrale computer om het één en ander te controleren of het allemaal goed draait. Als laatste maak ik mijn gewenste lijst met de volgorde van de weerkaarten compleet. Tijdens de opname of uitzending kan ik dan met dat klikkertje in mijn hand de volgende animatie, foto of kaart oproepen.

Heb je nog andere ambities binnen het vak?
Helga van Leur: Ik heb een week RTL-live mogen doen. Dat vond ik een hele leuke ervaring. De eerste keer dacht ik van: oh jee dat ging niet echt lekker. Maar de geluiden waren heel positief. Ook vind ik het leuk om documentaires in te spreken, met name die van de natuurwetenschappelijke genre. Verder ben ik - dat zei ik al eerder - gefascineerd door communicatie, ook als vakgebied; hoe werkt het contact tussen mensen en bedrijven, wat kun je daarmee doen om die kant uit te gaan die jij graag wil. De combinatie van marketing, bedrijfskunde, management en psychologie trekt me enorm aan. Ik hoop er later iets mee te doen, bijvoorbeeld in de vorm van trainingen geven.

Wilde je dit vroeger ook al?
Helga van Leur: Nee, eigenlijk iets heel anders. Ik had heel graag vlieger willen worden. Maar ja de oogjes werkten niet mee.

Welk land zou je, alleen al vanwege het klimaat of weersverschijnselen, willen bezoeken?
Helga van Leur: Dat maakt me niet zoveel uit. Ik ben nieuwsgierig genoeg om alles een keer te willen zien. Als ik vakantie heb wil ik wel graag veel zon (kan ik mijn roestige uiteinden van de stalen zenuwen weer eens oproepen). Toch zou ik nog wel een keer met een vliegtuig door een hurricane (tropische orkaan) willen vliegen. Dat lijkt me heel spannend.

En misschien een keer mee met de jongens van Meteoconsult om op tornado's te gaan chasen?
Helga van Leur: Ach ja, misschien komt dat er ook wel een keer van. Lijkt me wel gaaf. Maar je kent het gezegde toch wel: een vrouw aan boord brengt ongeluk....

Welk seizoen vind je in Nederland het leukst. Aan wat voor weer heb je het meest een hekel?
Helga van Leur: Ik heb nergens een hekel aan. Het voorjaar is mijn favoriet. Het ruikt dan zo lekker buiten! Als ik vrij ben en erop uittrek, naar het bos of zo, dan vind ik het heerlijk om naar de vogeltjes te kunnen luisteren en dan wil ik eigenlijk maar één ding: de zon. Een temperatuur van 20 tot 24 ° C vind ik het lekkerst. Het hoeft voor mij echt niet zo warm, hoor!
Als ik werk heb ik het liefst veranderlijk weer, niet dagenlang of wekenlang hetzelfde weertype. Anders wordt het zo'n sleur. Het liefst wil ik dan een positieve verandering, dat vertelt lekker weg op TV.

Wat doe je meestal als je vrij bent?
Helga van Leur: Verschillende dingen. Gewoon een dag lezen. Of vrienden bezoeken. Leuk vind ik vooral om heerlijk te wandelen in de natuur. Waar ik woon heb je eigenlijk van alles: weiland, bos, rivieren. Samen met mijn vriend (tja..heren, ze is al bezet) gaan we er dan op uit. Hij weet erg veel van de natuur en wijst me regelmatig op verschillende soorten vogels, zoogdieren, enz. Leerzaam dus en ontspannend tegelijk.

Wat vind je van het feit en de ontwikkeling dat er nu tientallen weermannen en vrouwen hun weerbericht op radio, TV, maar ook Internet verkondigen?
Helga van Leur: Dat vind ik niet zo erg, zolang men maar weet waar ze mee bezig zijn en de klant (de kijkers of luisteraars) maar steeds in ogenschouw houden. Die zijn het belangrijkste. Als je verwachtingen maakt, moet je het weer goed blijven volgen en bijhouden.Soms moet je in het belang van de kijker met alle neuzen één kant op kijken, ook al gaat dat tegen je eigen ideeën in. Niet halfbakken dus. Daar komt uiteraard de nodige kennis bij kijken en een gezonde dosis enthousiasme. Sommigen hebben dat duidelijk in huis. Dat merk je dan direkt aan de kwaliteit. Niemand zit op een weersverwachting te wachten die niet klopt of de andere tegenspreekt.

Wat is je favoriete radio en TV-station?
Helga van Leur: Die heb ik niet, nee echt niet. Ze hebben allemaal wel iets wat me interesseert. Maar als ik er toch eentje uit moet kiezen, denk ik toch het eerst aan Discovery Channel. Ik kijk namelijk graag naar natuurwetenschappelijke documentaires.

Op de vraag of we een foto van haar mogen maken, reageert ze als volgt:
Helga van Leur: Ik zal eens kijken of er iemand is die een foto van ons wil maken.

Wij hoeven er niet persé op hoor. Maar ze is al op zoek. Iemand van achter de schermen wil de foto wel maken.

Helga van Leur: Leuk toch zo met zijn drieën?

Onze ontmoeting met Helga van Leur hebben we als zéér positief ervaren. Zoveel spontaniteit, humor en hartelijkheid als deze vrouw bezit. Goedlachs, een tikkeltje ondeugend en tegelijkertijd ook een klein beetje verlegen. Ze is een rasecht gevoelsmens die voor je open staat maar toch op verantwoorde wijze met haar gevoelens overweg kan.

Wellicht dacht u altijd al: "Wat komt ze leuk over op TV?". We kunnen u verzekeren dat ze in werkelijkheid ook zo is.

Tekst: Arie Verrips en Mario Egthuijsen

Copyright 1999, De Weercourant